Είναι βασική μου πεποίθηση ότι, πέραν των κομμάτων, η λύση θα έρθει ύστερα από τη συμμετοχή και πίεση από τον κόσμο, την εγρήγορση και άμεση κινητοποίησή του. Με τα μέλη των Ο.Π. συναντηθήκαμε μέσα από τα κινήματα και τις δράσεις, μέσα από την έρευνά μου για το βιβλίο και το ντοκιμαντέρ όπου έψαχνα για στοιχεία από τοπικές κινητοποιήσεις, οπότε δεν έχω καμία αμφιβολία επ’ αυτού. Άλλοι με διακριτικό και θεσμικό τρόπο, άλλοι στους δρόμους και στις πλατείες, ο καθένας με τον τρόπο του είναι ενεργός. Βασική προϋπόθεση αλλαγής.

Μνημόνιο: είμαστε ενάντιοι σε αυτό και παλεύουμε για την ανατροπή του. Μέχρι τώρα, ως πολίτες και μαζί με άλλους συμπολίτες μας έχουμε καταφέρει κομμάτια του να μην εφαρμοστούν στην πράξη. Με φίλους από τους Ο.Π. και, κυρίως, με άλλους ανένταχτους φίλους είμαστε δύο χρόνια στο δρόμο. Τώρα, ως κόμμα, θα κληθούμε μαζί με άλλες δυνάμεις να το ανατρέψουμε. Οι τρόποι ποικίλουν. Η επίσημη θέση των Ο.Π. εστιάζει στη νομική ακύρωσή του μέσα από τις διαδικασίες που προβλέπονται από την ισχύουσα νομοθεσία και την ΕΕ. Χωρίς να διαφωνώ (άλλωστε πιστεύω ότι πρέπει να εξαντλεί κανείς όλα τα μέσα που διαθέτει), εγώ και μεγάλο κομμάτι τους θεωρούμε ότι το ζήτημα είναι πρωτίστως πολιτικό και επαφίεται στη βούληση του κράτους. Εξάλλου νομικά το μνημόνιο παραβιάζει πολλές διεθνείς συνθήκες, πέραν του ελληνικού Συντάγματος. Επίσης, το πρώτο μνημόνιο δεν έχει καν περάσει από τη Βουλή, άρα δεν έχει ούτε πολιτική ούτε νομική κάλυψη. Το δεύτερο μνημόνιο πέρασε από την Βουλή ύστερα από ανοιχτούς εκβιασμούς που το ακυρώνουν σε νομικό επίπεδο. Σε πραγματικό επίπεδο, τα χρήματα της δεύτερης δανειακής σύμβασης δεν τα έχουμε πάρει, οπότε μπορούμε να υπαναχωρήσουμε από αυτό εύκολα εάν υπάρχει πολιτική βούληση και πίεση από τον λαό. Το σίγουρο είναι ότι πρέπει να γίνει παύση πληρωμών και εξυπηρέτησης του χρέους, σε συνδυασμό με λογιστικό έλεγχο του χρέους και έναρξη όλων των νόμιμων ενεργειών που πρέπει να γίνουν σε διεθνές επίπεδο. Η άρνηση αποπληρωμής των τόκων κλπ, για παράδειγμα, είναι απαραίτητη για να ενισχυθεί η πραγματική οικονομία και να βγούμε από το τέλμα, μέχρις ότου μάλιστα βγει και το πόρισμα της Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου που θα αποφασίσει ποιο κομμάτι του χρέους αναγνωρίζουμε και επιθυμούμε να αποπληρώσουμε. Αυτό είναι άλλο ένα σημείο που συμφωνώ με τους Ο.Π.

Οι Ο.Π. επιθυμούν να γίνει όλη αυτή η διαδικασία σε συνεννόηση με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους λαούς της Ευρώπης. Δεν διαφωνώ, φυσικά, διότι οι λαοί της Ευρώπης αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα και βρίσκονται και αυτοί σε αναβρασμό. Άλλωστε πάγια πολιτική θέση μου εδώ και τρία χρόνια είναι ότι η Ελλάδα είχε ένα πολύ καλό διαπραγματευτικό χαρτί στα χέρια της (τον αναβρασμό στην Ευρώπη) που δεν το έπαιξε ποτέ στις δήθεν διαπραγματεύσεις. Και επί της ουσίας, όμως, εφόσον προτάσσουμε την ειρήνη, τη συναδέλφωση των λαών και την αλληλεγγύη, δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά. Όμως, αν η Ε.Ε. τελικώς αποτύχει στο να προχωρήσει στις αλλαγές που χρειάζονται προκειμένου να μετατραπεί η «Ευρώπη των αγορών» σε «Ευρώπη των λαών», τότε η Ελλάδα θα χρειαστεί να προχωρήσει αναγκαστικά στην προστασία των πολιτών της με επιμέρους περιφερειακές ή διακρατικές συμφωνίες, αφού όμως εξαντλήσει τα περιθώρια μέσα στην Ευρώπη. Αυτό το ζήτημα θα χρειαστεί και οι Ο.Π. να το εξετάσουν σύντομα.

Σε παρόμοια βάση τίθεται και η θέση τους για το ευρώ, καθώς οι Ο.Π. δεν επιθυμούν την πολιτική απομόνωση που ενδεχομένως θα έφερνε μια νομισματική μας αποχώρηση. Για τους ίδιους λόγους, δεν διαφωνώ, αλλά εφόσον η δομή του ευρώ δεν τεθεί σε ριζική αναδιαπραγμάτευση προκειμένου να πάψει να εξυπηρετεί τα συμφέροντα του γερμανικού κράτους και της υπερσυγκέντρωσης πλούτου έναντι των υπολοίπων κρατών, η παραμονή μας –ή η παραμονή της Γερμανίας αν προτιμάτε!- θα πρέπει να τεθεί ως ζήτημα. Φυσικά, η ενδεχόμενη έξοδος από το ευρώ δεν συνεπάγεται και έξοδο από την Ε.Ε., και αυτό δεν προτείνεται από κανέναν μας.

Αλλαγή στους θεσμούς: όλα τα παραπάνω, για να λειτουργήσουν, χρειάζεται ριζική αναδιάρθρωση του πολιτικού μας συστήματος. Διότι, αν οι παθογένειες παραμείνουν, τόσο στον οικονομικό τομέα όσο και στον πολιτικό, απλά θα συνεχίσουν να επαναλαμβάνονται οι λόγοι που μας οδήγησαν ως εδώ, με ή χωρίς μνημόνιο. Οι προτάσεις των Ο.Π. για μια στροφή προς την αναδιάρθρωση του πολιτικού μας συστήματος προς τη διαφάνεια και δημοκρατία με βρίσκουν σύμφωνη. Σε αυτές περιλαμβάνεται η καθιέρωση απλής αναλογικής, ο περιορισμός της βουλευτικής θητείας, η μείωση των αποδοχών των βουλευτών κατά 50% και η κατάργηση των προνομίων τους, το ασυμβίβαστο για ταυτόχρονη κατοχή θέσεων βουλευτή και υπουργό, μικρότερες εκλογικές περιφέρειες, υποχρεωτική ανάρτηση όλων των πρόσφατων και παλιότερων δηλώσεων «πόθεν έσχες» των πολιτικών στο διαδίκτυο κλπ. Σημαντικότερες εξ αυτών θεωρώ αυτές που μας πάνε προς την άμεση δημοκρατία, με τη διενέργεια δημοψηφισμάτων, τη δυνατότητα να ζητήσουν οι ίδιοι οι πολίτες δημοψήφισμα με τη συγκέντρωση υπογραφών, τη διαφάνεια στις αποφάσεις κλπ. Και φυσικά ουσιαστική ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Σε αυτό το κομμάτι οι Ο.Π. με εντυπωσίασαν ευχάριστα καθώς εφαρμόζουν ήδη ό,τι από τα παραπάνω περνά από το χέρι τους. Εφαρμόζουν δηλαδή την εναλλαγή ανά δύο χρόνια των βουλευτών τους (πριν λίγους μήνες ο Χρυσόγελος διαδέχτηκε τον Τρεμόπουλο στην Ευρωβουλή), λαμβάνουν το 50% της αποζημίωσης προσωπικά, και τα υπόλοιπα χρήματα τα χειρίζεται το κόμμα ενισχύοντας οικονομικά δράσεις πολιτών χωρίς κριτήριο κομματικό (προσφυγές, μελέτες, έρευνες κλπ), και δεν χρησιμοποιούν τα προνόμια που τους προσφέρονται (αυτοκίνητο, σοφέρ, αστυνομική προστασία κλπ). Εγώ δεν θα το έκανα (αν ήμουν κόμμα!) αν δεν ίσχυε για όλους τους άλλους (δεν αναφέρομαι στα προνόμια), αν και θα επιδίωκα να ισχύσει για όλους!

Στις πολιτικές θέσεις των Οικολόγων Πράσινων σχετικά με τους θεσμούς έχω μόνο τρεις επιφυλάξεις. Η μία αφορά την ψήφο από τα 16: δεν μπορεί οι μη ενήλικες, όσοι δηλαδή δεν έχουν από το νόμο την ευθύνη της ζωής τους, να λαμβάνουν αποφάσεις γι αυτούς και για το σύνολο. Εκτός κι αν δώσουμε πλήρη δικαιώματα ενήλικα στους 16άρηδες – κάτι που νομίζω ότι δεν είναι επί τοις ουσίας. Η δεύτερη αφορά την υπουργική και βουλευτική ασυλία: οι Ο.Π. προτείνουν να υπάρχει η βουλευτική ασυλία, όμως αυστηρά οριοθετημένη στα θέματα πολιτικού χαρακτήρα. Αν και αυτή η πρόταση έχει βάση (προστατεύει τον βουλευτή στην ελεύθερη άσκηση των καθηκόντων του χωρίς να μπορούν τα συμφέροντα που θίγονται να τον μηνύουν), νομίζω ότι είναι περιττή εφόσον στοχεύουμε σε ένα πολιτικό σύστημα που την ευθύνη των αποφάσεων θα λαμβάνουν οι πολίτες, είτε μέσω των δημοψηφισμάτων είτε μέσω της τοπικής αυτοδιοίκησης και, άρα, ο βουλευτής δεν θα είναι αυτός που θα αποφασίζει αλλά μόνο θα προτείνει. Και η τρίτη μου επιφύλαξη αφορά τη διενέργεια δημοψηφισμάτων στην τοπική αυτοδιοίκηση. Δεν είναι ότι διαφωνώ, αλλά επίσης το θεωρώ περιττό εφόσον ο στόχος είναι οι αποφάσεις αυτές να λαμβάνονται σε τοπικό επίπεδο.

Έχω και μία διαφωνία που αφορά τις Ανεξάρτητες Αρχές. Oι Ο.Π. προτείνουν την ενίσχυση της δομής και λειτουργίας των Ανεξάρτητων Αρχών. Εγώ προτείνω την κατάργησή τους. Οι Ο.Π. το προτείνουν αυτό επειδή θεωρούν ότι οι Ανεξάρτητες Αρχές συμβάλλουν στη διαφάνεια και την προστασία του πολίτη. Εγώ πιστεύω ότι, αν και αυτό πρεσβεύουν επισήμως, ο σκοπός της δημιουργίας τους από το ΠΑΣΟΚ εξυπηρετούσε την προβολή μιας δήθεν δημοκρατικότητας ενός κράτους που όμως απλώς προσπαθούσε να κρύψει ότι δεν λειτουργούσε δημοκρατικά. Η λύση δεν είναι η δημιουργία ή ενίσχυση των Αρχών, αλλά η μεταρρύθμιση του κράτους ώστε να μην χρειάζονται Ανεξάρτητες Αρχές για να προστατεύουν τον πολίτη από την αυθαιρεσία του! Άλλωστε, η εμπειρία έχει δείξει ότι οι Ανεξάρτητες Αρχές δεν έχουν κανένα πρακτικό αποτέλεσμα. Επί τοις ουσίας, άλλωστε, η Δικαιοσύνη είναι η καταρχήν αρμόδια για την επίλυση των διαφορών κάθε είδους.

Στην οικονομία, προτείνεται ριζική φορολογική μεταρρύθμιση, με φορολόγηση του πλούτου και αναδιανομή του προς ενίσχυση των αδυνάτων, η κατάργηση της περαίωσης, ο ορισμός του αφορολόγητου με βάση τις προηγούμενες δηλώσεις (για να αποφεύγεται η φοροδιαφυγή), προστασία της ατομικής επιχειρηματικότητας αλλά πάντα με γνώμονα το όφελος του κοινωνικού συνόλου, και άλλα. Συζητάμε ακόμη με τους Ο.Π. (χωρίςνα έχει καταλήξει αυτό επισήμως) τη θέσπιση ανώτατου ποσοστού διαφοράς στη μισθολογική κλίματα ούτως ώστε να έχει κίνητρα η ιδιωτική πρωτοβουλία αλλά να μην μπορεί να κερδοσκοπεί εις βάρος των εργαζομένων (για παράδειγμα, ο κατώτατος με τον ανώτατο μισθό σε μια επιχείρηση να έχει μια συγκεκριμένη σχέση 1/5). Οι βασικότερες πάντως θέσεις για την γενική κατεύθυνση της οικονομίας είναι οι εξής: η ενίσχυση της αγροτικής παραγωγής με βιολογικές καλλιέργειες και καθετοποίηση της παραγωγής (παραγωγή, μεταποίηση και πώληση σε συνεταιριστική βάση), προώθηση του εναλλακτικού τουρισμού (που έτσι θα μπορεί να συνδέεται και με τις μικρής κλίμακας αγροτικές μονάδες) με παύση της τσιμεντοποίησης των ακτών και των δασών μας, και ενίσχυση της υψηλής τεχνολογίας και της καινοτομίας. Η χώρα μας διαθέτει υψηλό επιστημονικό προσωπικό, και ήρθε η ώρα να το χρησιμοποιήσει.

Στον τομέα της ενέργειας, οι Ο.Π. προτείνουν την ενίσχυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και την ταυτόχρονη απεμπλοκή από το πετρέλαιο, λιγνίτη και φυσικό αέριο (δεν συζητάμε φυσικά για πυρηνική ενέργεια). Ο στόχος που θέτουν είναι 100% ΑΠΕ ως το 2050, στόχος που θεωρώ ότι είναι επιθυμητός αλλά δεν είμαι σίγουρη αν είναι εφικτός. Προτείνεται επίσης η δημιουργία θέσεων εργασίας σε μονάδες που θα κατασκευάζουν στην Ελλάδα τις ΑΠΕ που θα χρησιμοποιήσουμε και, γιατί όχι, να κάνουμε και εξαγωγές αυτού του προϊόντος μιας και πρόκειται για μια ταχύτατα αναπτυσσόμενη δραστηριότητα. Φυσικά, η ανάπτυξη των ΑΠΕ στη χώρα μας πρέπει να έχει ως στόχο την ενεργειακή αυτονομία και βιωσιμότητα σε τοπικό επίπεδο, μέσω της τοποθέτησης φωτοβολταϊκών στις στέγες, στα σχολεία και τις υπηρεσίες και, αν δεν ικανοποιούνται οι ανάγκες, σε χώρους που θα χωροθετηθούν κατάλληλα μαζί με την τοπική κοινωνία και σε συνεργασία με αυτήν. Η δημιουργία των λεγόμενων βιομηχανικών ΑΠΕ που επιχειρείται τώρα (όπως π.χ. με το πρόγραμμα Ήλιος) είναι ριζικά αντίθετη με τη λογική των μικρών μονάδων τοπικής ενεργειακής αυτονομίας, αλλά και ασύμφορη οικονομικά καθώς πλήττει τη χώρα μας και την ομορφιά της, που αποτελεί και τουριστικό προϊόν αν θέλετε.

Μια διαφωνία που έχω στο συγκεκριμένο με τους Ο.Π. αφορά τη δυνατότητα να εξάγουμε ενέργεια από ΑΠΕ, καθώς τότε θα χρειαστούν μεγάλες μονάδες που δεν συνάδουν ούτε με την τοπική αυτονομία ούτε με τον τουρισμό μας. Όμως, εφόσον συμφωνούμε ότι θα πρέπει να εγκρίνει η τοπική κοινωνία τον όποιο σχεδιασμό, τότε επαφίεται σε αυτήν η απόφαση – και μέχρι στιγμής οι τοπικές κοινωνίες αντιδρούν σε κάτι τέτοιο.

Έχω αναφέρει τα σημαντικότερα ως τώρα από τις προτάσεις των Ο.Π. και τις δικές μου θέσεις επί αυτών. Υπάρχουν και πολλά άλλα, όπως η απονομή δικαιοσύνης για όσους οδήγησαν τη χώρα με στοχευμένες ενέργειες στο σημερινό χάος και όσοι έχουν καταχραστεί εξουσία και δημόσιο χρήμα, ο διαχωρισμός Εκκλησίας και Κράτους, η φορολόγηση φυσικά της Εκκλησίας, η αποποινικοποίηση της χρήσης των ουσιών και η δυνατότητα αυτοκαλλιέργειας, η καλλιέργεια κλωστικής κάνναβης για τη παραγωγή προϊόντων που κυμαίνονται από το χαρτί και τα υφάσματα ως το πλαστικό(!) δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας, για τη μείωση/εξορθολογισμό των στρατιωτικών δαπανών, για τη χορήγηση ασύλου, την αποστρατικοποίηση της αστυνομίας, και άλλα πολλά που αν αρχίσω να τα αναφέρω δεν θα τελειώσουμε ποτέ.

Θα κλείσω αναφερόμενη σε λίγες προτάσεις μου που δεν έχω βρει επισήμως στους Ο.Π. (αν και μερικές από αυτές συζητούνται σε πολλές θεματικές ομάδες).

Προτείνω:

Κατάργηση της κρατικής χρηματοδότησης για τις ΜΚΟ. Ο εθελοντισμός δεν είναι αρμοδιότητα του κράτους, ούτε πρέπει να μεταφέρονται ευθύνες και αρμοδιότητες του κράτους σε ιδιωτικά σωματεία και μάλιστα υπό χρηματοδότηση.

Φύτευση δέντρων και πρασίνου παντού, για την αντιμετώπιση της ερημοποίησης αλλά και της κλιματικής αλλαγής: αντί να γεμίζουμε με ΑΠΕ τα βουνά μας για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή, ας φυτέψουμε δέντρα που απορροφούν τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα. Σε αυτό μπορούν να συμβάλουν οι μαθητές, μέσω της πραγματικής περιβαλλοντικής τους εκπαίδευσης στην πράξη και όχι μέσα στα θρανία.

Μη αναγνώριση των οικονομικών δραστηριοτήτων των υπεράκτιων εταιρειών (off-shore) εντός της ελληνικής επικράτειας. Απόρριψη επενδυτικών σχημάτων που δεν γνωρίζουμε τους μετόχους μέσω των εταιρειών αυτών (συχνά πρόκειται για ξέπλυμα μαύρου χρήματος)

Μείωση ωραρίου εργασίας (η παραγωγικότητα δεν εξαρτάται από τις ώρες εργασίας), και συμμετοχή των εργαζομένων στη διοίκηση της επιχείρησης – είτε είναι δημόσια είτε ιδιωτική. Δημοκρατία στην πράξη και στην οικονομική δραστηριότητα.

Δημόσια γη να παραχωρηθεί σε συνεταιρισμούς νέων που θέλουν να την καλλιεργήσουν, καθώς και άλλα κίνητρα για να επανέλθουν οι άνθρωποι της πόλης στην ύπαιθρο (π.χ. αφορολόγητο για τα πρώτα χρόνια).

Άφησα τελευταίο το πιο σημαντικό. Και λέω πιο σημαντικό γιατί αποτελεί το θεμέλιο κάθε Πολιτείας αλλά και προσωπικό μου κίνητρο δράσης. Ριζική αναδιάρθρωση της παιδείας μέσα από ένα σχήμα που θα απελευθερώνει τα παιδιά και τις δημιουργικές τους δυνατότητες. Ως τα 10-12 ριζική αλλαγή του σχολείου με βασικό άξονα τα εξής τέσσερα μαθήματα: μουσική (και τέχνες κλπ), γυμναστική (και χορός), γλώσσα, μαθηματικά (ίσως και φιλοσοφία). Μάθηση μέσα από το παιχνίδι, ελεύθερη επιλογή μαθημάτων από τα παιδιά με τη διακριτική καθοδήγηση των δασκάλων.

Και εξηγούμαι: τόσα χρόνια, μέσα από τις προσπάθειες που κάνω σε κάθε επίπεδο, οι γύρω μου (και εννοώ τους «συντρόφους») με έχουν πολλάκις οδηγήσει σε έντονη απογοήτευση και δυσθυμία. Ο λόγος που συνεχίζω συνοψίζεται στα εξής. Πρώτον, θεωρώ ότι το χρέος των ισχυρών είναι να προστατεύουν τους αδυνάτους – όπως ο χαμαιλέοντας στην Πύλο, η θαλάσσια χελώνα κ.ά. Και φυσικά τα παιδιά. Αυτός είναι ο δεύτερος λόγος που συνεχίζω. Τα παιδιά είναι το μέλλον του κόσμου. Όμως το εκπαιδευτικό μας σύστημα τους κάνει συστηματική λοβοτομή, οι γονείς τους στερούν το παιχνίδι για να προκόψουν και τα νουθετούν «να μην μιλάνε μη βρουν τον μπελά τους» εμφυτεύοντάς τους παράλληλα το συνεχή φόβο. Για το καλό τους. Δεν τους κατηγορώ: αυτό έκαναν και σε αυτούς οι δικοί τους γονείς. Αυτός ο φαύλος κύκλος πρέπει να σπάσει. Προσωπικό μου σύνθημα, κίνητρο δράσης και προτροπή είναι μόνο αυτή:

ΛΕΥΤΕΡΙΑ ΣΤΟΥΣ ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ.

ΥΓ2: τίποτα απ’ όλα αυτά δεν έχει νόημα αν απλώς ψηφίσετε εμένα, τους οικολόγους ή οποιονδήποτε άλλον θέλετε εφόσον αυτή θα είναι και η μόνη σας δράση για να αλλάξουν τα πράγματα. Η ψήφος δεν είναι πράξη μετάδοσης ευθύνης στους πολιτικούς, παρόλο που έτσι χρησιμοποιείται. Αντίθετα, πρέπει να είναι πράξη αυτοδέσμευσης σε μια πολιτική δράση, ατομική και συλλογική. Δεν θα καταφέρει κανείς τίποτα, ακόμη κι αν έχει τις καλύτερες προθέσεις, αν δεν υπάρξει η συμμετοχή και η πίεση από τα κάτω. Άλλωστε, όποιο κι αν είναι το εκλογικό αποτέλεσμα, χρέος όλων μας είναι, από την επόμενη μέρα, ήδη από χτες, να οργανώσουμε τις συμμαχίες και τις αντιστάσεις μας. Γι’ αυτό, πολύ περισσότερο διεκδικώ τη συμμετοχή σας από την ψήφο σας.