Η υπόθεση με τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική δεν ξέσπασε σήμερα. Είναι μια ιστορία που από τη δεκαετία του '90 εξελίσσεται είτε με εξάρσεις βίας είτε με χουντικού τύπου επέμβάσεις της "συντεταγμένης πολιτείας". Ήδη το 1997 είχε οδηγήσει σε απαγόρευση κυκλοφορίας στη Στρατονίκη.
Παραθέτω το κομμάτι αυτού του κεφαλαίου που αφορά τα μεταλλεία χρυσού, που είναι ούτως ή άλλως αναρτημένο στο παραπάνω λινκ (Ταξίδι στη Σαμοθράκη: ένα πολιτικό ημερολόγιο, κεφάλαιο 8, σελ 448-462).
Αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία. Για να περιγραφεί ολόκληρη, έστω και σε περίληψη, θα χρειαζόταν ένα ολόκληρο κεφάλαιο. Δεν χρειάζεται όμως. Διότι έχουμε ήδη περιγράψει την περίπτωση των Π.Ο.Τ.Α. της Πύλου. Έκτοτε δεν υπάρχει λόγος για εκτενή ανάλυση: η μεθοδολογία, η λογική που ακολουθείται και οι μέθοδοι είναι ίδιες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμη και κάποια ονόματα είναι ίδια[1].
Η ιστορία ξεκινά από τη δεκαετία του ’30, όταν τα Μεταλλεία Κασσάνδρας μεταβιβάζονται στην εταιρεία Α.Ε.Ε.Χ.Π&Λ., της οποίας ιδιοκτήτης γίνεται ο Πρόδρομος Μποδοσάκης μετά τον πόλεμο. Η εταιρεία δεν δραστηριοποιείται στον τομέα της εξόρυξης χρυσού (κάνει εξόρυξη μόλυβδου και ψευδάργυρου), αν και υπάρχουν προσπάθειες για κάτι τέτοιο, ειδικά κατά τη δεκαετία του ’70-’80, με σύμπραξη του Δημοσίου. Οι κάτοικοι αρχίζουν και αντιδρούν. Την 1η Μάρτη 1988 δολοφονείται από τη 17 Νοέμβρη ο Αλέξανδρος Αθανασιάδης-Μποδοσάκης, ο οποίος είχε τη διοίκηση των επιχειρήσεων του Ιδρύματος Μποδοσάκη από το 1979 μέχρι και τη μέρα της δολοφονίας του. Βολική συγκυρία: ύστερα απ’ αυτό, η εταιρεία οδηγείται σιγά-σιγά σε πτώχευση μετά από υπέρογκο δανεισμό στην Εθνική Τράπεζα, η οποία όταν ζήτησε να γίνει η Ειδική Εκκαθάριση (1992) άφησε στη θέση τους όλους τους διευθυντές – που είχαν οδηγήσει την εταιρεία σε πτώχευση. Την εκκαθάριση (δηλαδή το μέλλον της πτωχεύσασας εταιρείας) αναλαμβάνει θυγατρική της Εθνικής Τράπεζας, με εκπρόσωπο τον… γενικό διευθυντή της εταιρείας!
Γίνονται συνομιλίες με ξένους επενδυτές. Αυτοί αποτιμούν, με συντηρητικές μετρήσεις, την αξία της πτωχευμένης(;) εταιρείας σε 8 δις δρχ. (ενώ η πραγματική αξία ήταν πολύ μεγαλύτερη). Χωρίς να υπολογίζεται το απόθεμα χρυσού! Η εταιρεία T.V.X. GOLDI.N.C. βρίσκεται σε συνεννοήσεις και συζητήσεις με τους υπεύθυνους. Λαμβάνει όλο τον φάκελο με τα στοιχεία της εταιρείας. Ενημερώνεται φυσικά και για την ύπαρξη χρυσού, κάτι που δεν ήταν γνωστό διεθνώς αφού η εταιρεία έκανε εξόρυξη άλλων μεταλλευμάτων. «Τον Ιούνιο του 1994, ο κ. Hick της T.V.X. συναντιέται με τον υφυπουργό κ. Πάχτα, ο οποίος του ανακοινώνει την πρόθεση της νέας Κυβέρνησης να προκηρύξει διεθνή διαγωνισμό για τα Μεταλλεία Κασσάνδρας, με επενδυτικό πρόγραμμα τη μεταλλουργία χρυσού, και επιδότηση του προγράμματος από την Ευρωπαϊκή Ένωση». Στις 23/11/1994 προκηρύσσεται διεθνής διαγωνισμός για την πώληση των Μεταλλείων Κασσάνδρας, με καταληκτική ημερομηνία 26 μέρες μετά! Έδιναν δηλαδή 26 μέρες στις ενδιαφερόμενες εταιρείες ώστε να μελετήσουν τον φάκελο και να συντάξουν πρόταση ενδιαφέροντος για μια τόσο μεγάλη επένδυση. Οι υπόλοιπες ενδιαφερόμενες εταιρείες ζήτησαν μεγαλύτερη προθεσμία (6 μηνών) προκειμένου να μελετήσουν τον φάκελο, αλλά αυτό αποκλείστηκε.
«Με το εμπιστευτικό υπόμνημα 3199/30.1.1995, η Εθνική Κεφαλαίου επισημαίνει προς την Εθνική Τράπεζα και την Ελληνική Τράπεζα Βιομηχανικής Ανάπτυξης (Ε.Τ.Β.Α.) –τους πιστωτές της Α.Ε.Ε.Χ.Π.&Λ– ότι: “Η T.V.X. θέτει ως προϋπόθεση για την αγορά των Μεταλλείων Κασσάνδρας ότι δεν αναλαμβάνει ευθύνη για περιβαλλοντικά ζητήματα που έχουν γεννηθεί πριν από την υπογραφή του συμβολαίου. Γεννάται επομένως το ερώτημα ποιος φέρει την ευθύνη αυτή. Επ’ αυτού η εταιρεία μας σημειώνει ότι δεν είναι δυνατή η ανάληψη της ευθύνης αυτής εκ μέρους της, καθώς και ότι είναι ασύμφορη και πρακτικά ανέφικτη η ανάληψη της ευθύνης από τους πιστωτές δια του τιμήματος που θα εισπραχθεί. Συνεπώς, δεν μπορεί να περιληφθεί σχετικός όρος στο συμβόλαιο μεταβίβασης και η T.V.X. θα πρέπει να παραιτηθεί από αυτόν. Λύση θα μπορούσε να δοθεί, ενδεχομένως,με διοικητική ή νομοθετική ρύθμιση”».
Έτσι κι έγινε! Η νομοθετική ρύθμιση περιλήφθηκε στον νόμο 2436/1996 (ΙΑ’ συνεδρίαση του Θερινού Τμήματος της Βουλής, 30 Ιουλίου 1996) και απάλλαξε τους πάντες από τις ευθύνες τους. Συγκεκριμένα, ενώ αρχικά περιγράφει τις περιβαλλοντικές μελέτες που πρέπει να πραγματοποιήσει η εταιρεία, στο άρθρο 12 της σύμβασης καταλήγει: «Τόσο η αγοράστρια T.V.X. όσο και η εκκαθαρίστρια Εθνική Κεφαλαίου δεν φέρουν καμία ευθύνησχετικά με τις ζημίες του περιβάλλοντος, και πιθανές ζημίες τρίτου που απορρέουν εξ αυτών, σε κάθε δε περίπτωση το εκ τρίτου συμβαλλόμενο Ελληνικό Δημόσιο διαβεβαιώνει ως δικονομικός εγγυητής την έλλειψη της ευθύνης αυτής, τόσο της αγοράστριας, όσο και της εκκαθαρίστριας» [2]!
Κι επειδή κατανοώ ότι ακούγονται απίστευτα όλα αυτά, παραθέτω τη σχετική σελίδα της σύμβασης.
Κι αυτά γίνονται σε μια χρονική συγκυρία όπου οι ξένες εταιρείες που δραστηριοποιούνται διεθνώς στον τομέα αυτόν δεν μπορούν πλέον να επενδύσουν στις ανεπτυγμένες χώρες λόγω του κόστους περιβαλλοντικών μελετών και αποκαταστάσεων στις οποίες είναι υποχρεωμένες. Έτσι, στρέφονται προς τριτοκοσμικές χώρες με διεφθαρμένους αρμοδίους. Όπως η Ελλάδα.
Ποιο είναι όμως το περιβαλλοντικό πρόβλημα με τα μεταλλεία χρυσού; Επ’ αυτού, παραθέτω απόσπασμα από κείμενο του Δρ. Γεώργιου Τριανταφυλλίδη (Μηχανικού Μεταλλείων-Μεταλλουργού και λέκτορα του τμήματος Χημικών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης), με τίτλο «Κυάνωση Πετρωμάτων για Παραγωγή Χρυσού»:
Η παραγωγή χρυσού σημαίνει εντοπισμό περιοχών της γης με περιεκτικότητα σε χρυσό μερικών gr στον τόνο πετρώματος (αυτό είναι το «κοίτασμα»), εξόρυξη, θραύση και υγρή λειοτρίβηση και ακόλουθα εκχύλιση του δημιουργούμενου κονιοποιημένου στερεού με υδατικό διάλυμα NaCN. Τα κυανιόντα μεταφέρουν το χρυσό (αλλά και όλα τα περιεχόμενα μέταλλα) στην υδατική φάση του πολφού από την οποία επιτυγχάνεται επιλεκτική του κατακρήμνιση με κατάλληλα αντιδραστήρια. Ακολούθως ο πολφός αποτίθεται στις λεγόμενες «λίμνες τελμάτων». Δεδομένου ότι το κυανιούχο διάλυμα είναι τοξικότατο δηλητήριο (η τοξικότητά του είναι κατά πολύ ανώτερη αυτής των πυρηνικών καταλοίπων) με την παραπάνω λογική η γη κυριολεκτικά καθίσταται απόβλητο της χημικής διεργασίας της κυάνωσης και το μείζον ερώτημα είναι «που θα τοποθετηθεί».
Με απλά και πρακτικά λόγια μεγάλες εκτάσεις της Μακεδονίας και Θράκης (νομοί Κιλκίς, Χαλκιδικής, Καβάλας, Ροδόπης και Έβρου) χαρακτηρίζονται σήμερα κοιτάσματα χρυσού, οπότε με την απλή λογική «εξ ορισμού» απόβλητο της κυάνωσης και στα πλαίσια της αδειοδότησης των σχετικών μονάδων άρχισε και η διαδικασία χωροθέτησης των λιμνών των κυανιούχων τελμάτων. Η χημεία των τελμάτων αυτών επιβάλλει την άμεση διακοπή της διαδικασίας αδειοδότησης των σχετικών μονάδων διότι όπως θα εξηγηθεί ακολούθως η ιδέα και μόνον εφαρμογής της κυάνωσης στην παραγωγή χρυσού για την Ελλάδα είναι ένα «περιβαλλοντικό έγκλημα εκ προμελέτης».
1. Το μείζον περιβαλλοντικό πρόβλημα από την εφαρμογή του κυανίου με τον προτεινόμενο τρόπο είναι ο σχηματισμός μίας ανεξάντλητης ποικιλίας τοξικών ενώσεων των μετάλλων στα τέλματα (πολλές από αυτές είναι κυανιούχες) υπό υδατοδιαλυτή μορφή. Δηλαδή το κυάνιο σε υδατικά διαλύματα αντιδρά με τα μέταλλα των πετρωμάτων και σχηματίζει μεταλλοκυανιούχες ενώσεις οι οποίες είναι διαλυτές στο νερό. Οι ενώσεις αυτές είναι τοξικότατα δηλητήρια και δεν αποδομούνται από τη φύση. Εάν «ξεφύγουν» στους υδροφόρους ορίζοντες γίνεται λόγος για «βιοδιαθεσιμότητα τοξικών μετάλλων» διότι μολύνουν τα νερά και βέβαια γρήγορα εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα. Η κυάνωση για παραγωγή χρυσού λόγω του μεγέθους της επέμβασης στη γη αποτελεί σήμερα το σημαντικότερο παράγοντα αύξησης της βιοδιαθεσιμότητας τοξικών μετάλλων στο πόσιμο νερό σε διεθνές επίπεδο.
2. Κατά δεύτερο λόγο στα υδατικά διαλύματα και υπό συνθήκες pH κοντά στις ατμοσφαιρικές σχηματίζεται υδροκυάνιο το οποίο εξατμίζεται. Η κυάνωση για παραγωγή χρυσού εξατμίζει σήμερα 20.000 τόννους υδροκυάνιο σε διεθνές επίπεδο. Αυτό διασπάται στην καθαρή ατμόσφαιρα αλλά μετά από 2 χρόνια περίπου. Αποτελεί δημόσιο κίνδυνο είτε ως αέριο είτε σε υδυατικά διαλύματα (αναμειγνύεται στο νερό της βροχής και επανέρχεται στην επιφάνεια της γης για να δράσει κατά τα προηγούμενα).
Η T.V.X. απαλλάχτηκε από κάθε ευθύνη για το παραπάνω «περιβαλλοντικό έγκλημα εκ προ μελέτης». Και το πέτυχε αυτό με τον νόμο 2436/1996, τον οποίον υπογράφουν οι υπουργοί Εσωτερικών κ. Τσοχατζόπουλος, Οικονομικών κ. Παπαδόπουλος, ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. κ. Λαλιώτης, Εργασίας κ. Γιαννόπουλος, Εθνικής Οικονομίας κ. Παπαντωνίου, Ανάπτυξης κ. Βάσω Παπανδρέου, Γεωργίας κ. Τζουμάκας, Υγείας κ. Πεπονής, Δημόσιας Τάξης κ. Γείτονας.
Εν συνεχεία: «Στις 13 Μαΐου 1994 έγινε στη Γερακινή ημερίδα με θέμα “Ορυκτός Πλούτος της Χαλκιδικής”. Τον πλούτο των Μεταλλείων Κασσάνδρας και τις δυνατότητες τους σε χρυσό ανέπτυξαν με εισηγήσεις τους οι κυρίες Αδάμ και Γαζέα και ο κ. Δημητριάδης – παλιοί γνώριμοι από τη Μ.Ε.Τ.Β.Α. Και οι τρεις προσελήφθησαν από την T.V.X. – ο δε κ. Δημητριάδης προσελήφθη από τον κ. Πάχτα για να συντάξει την προκήρυξη του διαγωνισμού για την πώληση των Μεταλλείων Κασσάνδρας»! Ο νέος υφυπουργός Οικονομικών κ. Χρήστος Πάχτας[3], ως βασικός ομιλητής του συνεδρίου, επισήμανε στους πολίτες ότι η επένδυση ήταν ιδιαιτέρως σημαντική για την ανάπτυξη του τόπου και για τη δημιουργία 950 θέσεων εργασίας. Τελικά η T.V.X. πρόσφερε 350 θέσεις εργασίας, μόνο για τρία χρόνια. «Μετά από αγωνιώδεις παρακλήσεις Πάχτα-Σωματείων προς την T.V.X., η εταιρεία δέχτηκε να προσλάβει άλλους 100 και επιπλέον 100 να μισθοδοτεί και να ασφαλίζει το Ελληνικό Δημόσιο!».
Στο μεταξύ, η αρμόδια ελεγκτική αρχή για τις εξορυκτικές δραστηριότητες, η Επιθεώρηση Μεταλλείων Βορείου Ελλάδος (Ε.Μ.Β.Ε.), που υπάγεται στο υπουργείο Ανάπτυξης, έδειχνε ανήμπορη να παρέμβει σε διαπιστωμένες από την ίδια παραβάσεις. «Επί δύο ολόκληρα χρόνια (1999 -αρχές 2002) η T.V.X. έσκαβε ανεξέλεγκτα κάτω από τα σπίτια της Στρατονίκης, … Μετά από ενέργειες των κατοίκων της Στρατονίκης, τον Οκτώβριο του 2001, η Ε.Μ.Β.Ε. διατάζει την T.V.X. να σταματήσει αμέσως κάθε εργασία εξόρυξης κάτω από τον οικισμό…», καθώς βρήκε ένα επικίνδυνο μεταλλείο, με αστήρικτες στοές, ελλιπή συντήρηση και τραγικές παραβάσεις των κανόνων εργασίας. Η T.V.X. ουδέποτε συμμορφώθηκε. «Τον Ιανουάριο του 2003, η Ε.Μ.Β.Ε. μας ενημέρωσε ότι “δεν έχει πλέον καμία δυνατότητα ελέγχου της T.V.X., γιατί όλες οι σχετικές αρμοδιότητες έχουν μεταφερθεί στο Υπουργείο Ανάπτυξης στην Αθήνα”! Η ίδια απάντηση επαναλαμβάνεται έκτοτε σταθερά. Η αδυναμία άσκησης ελέγχου εκ μέρους της Ε.Μ.Β.Ε. δεν οφείλεται σε έλλειψη ικανού επιστημονικού προσωπικού, αλλά σε ωμή παρέμβαση από την πολιτική εξουσία η οποία δεν επιθυμεί έλεγχο».
Τη συνέχεια μπορεί κανείς να την φανταστεί. Ακολουθεί ο συντονισμένος αγώνας των κατοίκων της περιοχής εναντίων των ορυχείων. Η εξόρυξη γίνεται (και) με φουρνέλα που σκάνε κάτω απ’ τα χωριά της περιοχής. Το 2003 σταματά η εξόρυξη με απόφαση του ΣτΕ. Λίγο μετά η εταιρεία κηρύσσει πτώχευση (απόφαση 1286/2003 του Πρωτοδικείου Αθηνών). Αν και στην πραγματικότητα δεν είχε πτωχεύσει, όπως καταγγέλλουν οι πολίτες.
Έτσι, τα Μεταλλεία Κασσάνδρας επανήλθαν στον έλεγχο του Ελληνικού Δημοσίου μέσω του εξωδικαστικού συμβιβασμού που υπέγραψε με την T.V.X. και την KINROSS (ν. 3220/2004). Με αυτόν το Δημόσιο: 1) «Αναγνωρίζει επισήμως ότι η δραστηριοποίηση της T.V.X. έχει προκαλέσει ζημίες ύψους περίπου 400 εκατ. ευρώ στο περιβάλλον και τους κατοίκους της περιοχής - τις οποίες εξισώνει και συμψηφίζει με τις δικές του οφειλές προς την T.V.X.», 2) «Παραιτείται της διεκδίκησης των 2,3 εκατ. ευρώ που χρωστούσε η T.V.X. στο Ι.Κ.Α. και στα Δημόσια Ταμεία», 3) «Απαγορεύει δια νόμου στους λοιπούς πιστωτές της T.V.X. να διεκδικήσουν δικαστικά τα χρήματά τους», και 4) «Πληρώνει στην T.V.X. σαν “εύλογη αποζημίωση” για να πάρει πίσω τα μεταλλεία το ποσό των 11 εκατομμυρίων Ευρώ»!
«Τα 11 εκατ. ευρώ του Δημοσίου χρησιμοποιούνται για την πληρωμή των 471 απολυμένων μεταλλωρύχων (τους οποίους βέβαια είχε την υποχρέωση να πληρώσει η T.V.X.). Επιπλέον, το Δημόσιο βάζει τους άνεργους της T.V.X. σε επιδοτούμενο πρόγραμμα επανακατάρτισης και ασφάλισης, με άγνωστο κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό. Και ενώ, έστω και με αυτό το τεράστιο κόστος, τα Μεταλλεία Κασσάνδρας βρίσκονται πλέον στον έλεγχο του Ελληνικού Δημοσίου και θα μπορούσε να σταματήσει επιτέλους η οικονομική αιμορραγία των Ελλήνων, το Δημόσιο ΧΑΡΙΖΕΙ τα μεταλλεία στην ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ»!
Το 2005 ξανανοίγουν. Με νέα ιδιοκτησία: την Ελληνικός Χρυσός. Το 95% της Ελληνικός Χρυσός κατέχει η European Godlfields, και το 19,9% αυτής η… Aktor Constructions International, θυγατρική της Άκτωρ Α.Τ.Ε. του ομίλου Μπόμπολα! Δηλαδή, το 1995 η T.V.X. πλήρωσε για τα Μεταλλεία τo εξαιρετικά χαμηλό τίμημα των 11,5 δις δρχ. και 8 χρόνια αργότερα, η ίδια περιουσία μεταβιβάστηκε στην ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ για 11 εκατ. ευρώ (3,75 δις δρχ)[4]!
Κι ερχόμαστε στο προκείμενο, δηλαδή στον λόγο για τον οποίον έκρινα σχετική την παρένθεση αυτή σ’ αυτό ειδικά το σημείο. Οι κάτοικοι έχουν συχνά εναντιωθεί στο έργο, αντιδρώντας ποικιλοτρόπως. Με πρωτοβουλία του κ. Τόλη Παπαγεωργίου και κάποιων άλλων κατοίκων, δημιουργήθηκε το Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων, ένα σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα με σκοπό «την προστασία του περιβάλλοντος και των ανθρώπινων κοινοτήτων από τις αρνητικές συνέπειες της μεταλλευτικής εκμετάλλευσης». Μέσω του Παρατηρητηρίου ενημερώθηκαν οι κάτοικοι για τις πραγματικές συνέπειες του έργου και, σιγά-σιγά, η τοπική κοινωνία συνενώθηκε. Συχνά είχαν απέναντί τους, όμως, τα… όργανα διαφύλαξης της τάξης και προστασίας των πολιτών. Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του παρατηρητηρίου (antigold.gr),
Βίαια επεισόδια έγιναν την Τρίτη, 16 Απριλίου 2002, στην αστυνομοκρατούμενη Στρατονίκη, το χωριό της Χαλκιδικής του οποίου τα θεμέλια υποσκάπτονται από τις μεταλλευτικές δραστηριότητες της T.V.X.. Με πρωτοφανή αγριότητα, τα ΜΑΤ χτύπησαν τους κατοίκους που διαδήλωναν ειρηνικά κατά της εξόρυξης που κάνει το χωριό να σείεται και τα σπίτια τους να ραγίζουν, ενώ τέσσερις κάτοικοι οδηγήθηκαν στο αυτόφωρο. Με την προστασία ισχυρής αστυνομικής δύναμης η T.V.X. εξορύσσει 1500 τόνους τη μέρα από το μεταλλείο των Μαύρων Πετρών, ακριβώς κάτω από τη Στρατονίκη, ενώ η κατάσταση στο χωριό είναι εκρηκτική. Οι μνήμες από τις εκτεταμένες καθιζήσεις και την κατάρρευση πολλών σπιτιών που είχε προκαλέσει η εξόρυξη του κοιτάσματος από την προηγούμενη εταιρεία είναι νωπές στους κατοίκους. Επί δύο ολόκληρα χρόνια, από τις αρχές του 2000, η T.V.X. λειτουργούσε το μεταλλείο χωρίς καμία απολύτως άδεια και παρά την ομόφωνη αντίθεση των κατοίκων, αλλά και του Δημοτικού και του Νομαρχιακού Συμβουλίου. Όταν στις 15 Φεβρουαρίου, κατά παράβαση της νομοθεσίας, το Υπουργείο Ανάπτυξης έδωσε άδεια στην T.V.X. να συνεχίσει την εξόρυξη κάτω από το χωριό, το ποτήρι ξεχείλισε για τους κατοίκους της Στρατονίκης. Ηλικιωμένοι άνθρωποι, γυναίκες και παιδιά, βγήκαν στο δρόμο για να διαμαρτυρηθούν. Θεωρώντας το πρόκληση να διέρχονται μέσα από το χωριό τα λεωφορεία της εταιρείας με τους εργαζόμενους που σκάβουν τα θεμέλιά του, έμπαιναν μπροστά για να τα εμποδίσουν. Άλλος δρόμος για το μεταλλείο υπάρχει, είναι όμως πιο μακρύς. Για να μην υποβληθεί η εταιρεία στο επιπλέον έξοδο, η Kυβέρνηση έστειλε τα ΜΑΤ. Έτσι, εδώ και ένα μήνα το χωριό έχει πλημμυρίσει από πάνοπλους άντρες των ΜΑΤ, που αποστολή έχουν να τσακίσουν την αντίδραση των κατοίκων της Στρατονίκης. Το βράδυ της Τρίτης ήταν φανερό ότι η αστυνομία είχε έρθει με την πρόθεση να κάνει συλλήψεις. Τέσσερις κάτοικοι συνελήφθησαν με ασήμαντη αφορμή και μεταφέρθηκαν στον Πολύγυρο όπου αφέθηκαν να περάσουν τη νύχτα σε κελλί, σαν κοινοί εγκληματίες. Η δίκη τους θα γίνει με την αυτόφωρη διαδικασία την Τρίτη 23 Απριλίου. Η βαρύτερη κατηγορία -η χουντικής προέλευσης “υποκίνηση σε στάση”- απαγγέλθηκε στον Τόλη Παπαγεωργίου, το «κόκκινο πανί» για την εταιρεία, λόγω του αγώνα του κατά των μεταλλείων. Ο Δήμαρχος Σταγείρων-Ακάνθου που θέλησε να επισκεφθεί τους κρατουμένους αντιμετωπίστηκε με σκαιότητα από τους αστυνομικούς, οι οποίοι απαίτησαν να του γίνει σωματική έρευνα και απείλησαν να τον βάλουν φυλακή αν αρνηθεί. Αυτά που ακολούθησαν τη σύλληψη των τεσσάρων κατοίκων στη Στρατονίκη αποτελούν ντροπή για την Ελληνική Αστυνομία. Γυναίκες που μπήκαν μπροστά στην κλούβα που μετέφερε τους συλληφθέντες κυριολεκτικά ποδοπατήθηκαν από τους αστυνομικούς. Ηλικιωμένοι άνθρωποι σύρθηκαν και χτυπήθηκαν βάναυσα. Ένας αστυνομικός και τέσσερις κάτοικοι του χωριού μεταφέρθηκαν τραυματισμένοι στο νοσοκομείο - μεταξύ τους ένας ογδοντάχρονος άντρας και μια 75χρονη γυναίκα.
Από την επόμενη μέρα η αστυνομική δύναμη στο χωριό διπλασιάστηκε και αυτή τη στιγμή υπάρχουν τέσσερις κλούβες με 200 άνδρες των ΜΑΤ στο χωριό - περισσότεροι από τους διαμαρτυρόμενους κατοίκους. Σα να ζούσαμε σε τριτοκοσμική δικτατορία, η Kυβέρνηση θέτει την Ελληνική Αστυνομία στη διάθεση μιας ιδιωτικής εταιρείας και τη στέλνει να καταπνίξει τον αγώνα ενός χωριού για ζωή. Τα αιτήματα των κατοίκων της Στρατονίκης δεν είναι οικονομικά, θεσμικά ή εργασιακά. Οι άνθρωποι ζητούν τα αυτονόητα - την αξιοπρέπειά τους και την ασφάλεια των ίδιων και των σπιτιών τους - και αντιμετωπίζονται με ΜΑΤ και φυλακίσεις. … Ποια είναι επιτέλους η T.V.X. που μπορεί να χρησιμοποιεί την Αστυνομία μας σαν ιδιωτική φρουρά;
Επικοινώνησα με τον κ. Τόλη Παπαγεωργίου. Η συνομιλία μαζί του ήταν αποκαλυπτική. Μου είπε, μεταξύ άλλων, ότι:
– Έχω προσαχθεί 124 φορές στο τμήμα. Οι κατηγορίες αφορούν τα γνωστά: σύσταση συμμορίας, κατάληψη οδοστρώματος, φθορά ξένης περιουσίας… Έχω φάει 5,5 χρόνια φυλακής συνολικά από το 1997 ως σήμερα, λέει γελώντας. Βέβαια, αθωωνόμουν στο Εφετείο, λόγω ΣτΕ. Ο δήμαρχος, ο κ. Μήτσιου, με τον οποίον έχουμε πρωτοστατήσει σε αυτή την ιστορία, έχει καταδικαστεί σε 14,5 χρόνια φυλακή…
– Και καλά, με ποια αφορμή σας πιάνανε;
– Συνήθως αυτό γινόταν στις πορείες και τις διαμαρτυρίες. Αλλά και με άλλες αφορμές. Και κυρίως Παρασκευές, ώστε να περάσουμε όλο το Σαββατοκύριακο στο τμήμα λόγω Αυτοφώρου και να δικαστούμε τη Δευτέρα. Σχεδιασμένα πράγματα. Έχω και δύο απόπειρες δολοφονίας εις βάρος μου…
Να σκεφτείς ότι στη Στρατονίκη δεν βάζουμε τα παιδιά για ύπνο μέχρι να πέσουν τα τελευταία φουρνέλα. Σπίτια ραγίζουν.
… Οι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν. Να φανταστείς ότι το 1997 είχαν επιβάλει απαγόρευση κυκλοφορίας!
Απορώ με αυτά που ακούω. Τι έγινε το 1997; Κοιτάω τις σχετικές αναφορές στην ιστοσελίδα του Παρατηρητηρίου. Ελάχιστα δημοσιεύματα εφημερίδων αναφέρουν: «Σε κεντρικό επίπεδο μεθοδεύεται το πώς θα καμφθεί η αντίδραση των κατοίκων για τη μεταλλουργία χρυσού. Πάνω από 850 αστυνομικοί θα χρειαστούν για να κάμψουν τις σφοδρές αντιδράσεις των κατοίκων. Κλιμάκιο αστυνομικών έκανε προ εβδομάδας αυτοψία στον ευρύτερο χώρο στον οποίο ενδέχεται να διαδραματιστούν τα γεγονότα. Απαιτούνται 40 διμοιρίες αστυνομικών, ομάδα ειδικών δυνάμεων, ελικόπτερο, βαρέα οχήματα για την απόσυρση οδοφραγμάτων, 10 τεθωρακισμένα οχήματα (αύρες), πυροσβεστικά οχήματα και οργάνωση στρατοπέδου, επιβάλλεται να γίνουν συλλήψεις των συνήθως πρωταγωνιστών που αριθμούνται σε 50-60. Πρέπει να ληφθεί ειδική μέριμνα για τα παιδιά. Προτείνεται να γίνει παιδομάζωμα από τα μπλόκα διαμαρτυρίας και τα παιδιά να οδηγούνται σε ειδικό χώρο με τη φροντίδα εισαγγελέα»[5].
Το επόμενο εκτενές απόσπασμα είναι πάλι από την ιστοσελίδα του Παρατηρητηρίου:
Η "επιχείρηση χρυσός" αρχίζει να υλοποιείται από τις αρχές Οκτώβρη. Η περιοχή κατακλύζεται από αστυνομικές δυνάμεις που έρχονται από διάφορα μέρη της Μακεδονίας. Και ενώ εκκρεμούσε, έχοντας παραβεί κάθε χρονικό όριο η μελέτη του ΙΓΜΕ, γίνεται νέα προσπάθεια εισόδου γεωτρύπανων στις 15 Οκτωβρίου 1997. Οι καμπάνες σημαίνουν στο Στρυμονικό και περίπου 3.000 κάτοικοι συγκεντρώνονται στο χώρο της εταιρείας. Απαιτούν την απομάκρυνση των γεωτρυπάνων πράγμα που γίνεται τις βραδινές ώρες.
Στις αρχές Νοεμβρίου δύο γεωτρύπανα τοποθετούνται ξανά στο χώρο των πλυντηρίων της εταιρείας. Εκατοντάδες αστυνομικοί προστατεύουν τις εγκαταστάσεις για πάνω από σαρανταπέντε μέρες. Στις 9.11.1997 αρκετές εκατοντάδες πολίτες συγκεντρώνονται στο φυλάκιο και αρχίζουν να ανηφορίζουν προς το μεταλλείο, αποφασίζεται να καταστρέψουν τα γεωτρύπανα. Οι Πρόεδροι των Κοινοτήτων προσπαθούν να διαπραγματευτούν με τις αστυνομικές δυνάμεις την παύση λειτουργίας των γεωτρυπάνων, όμως οι αστυνομικοί κάνουν χρήση καπνογόνων. Οι κάτοικοι συγκρούονται σε δυο σημεία με τις αστυνομικές δυνάμεις και σύντομα οι κατάσταση αντιστρέφεται. Οι αστυνομικοί αλλόφρονες διαλύονται προς κάθε κατεύθυνση, κυνηγημένοι από κατοίκους, άνδρες και γυναίκες. Τα γεωτρύπανα πυρπολούνται.
Στις 4 η ώρα το επόμενο πρωί, συλλαμβάνονται ταυτόχρονα όλοι οι πρόεδροι των κοινοτήτων του Στρυμονικού. Ο Πρόεδρος της Ολυμπιάδας Νίκος Μήτσιου, συλλαμβάνεται με τις πυτζάμες και τις παντόφλες, καθώς δεν του δίνουν ούτε το περιθώριο να ντυθεί. Η περιοχή δε παραμένει ακέφαλη. Με τη διαπίστωση του γεγονότος οι πολίτες του Στρυμονικού αποκλείουν το δημόσιο δρόμο Θεσσαλονίκης- Καβάλας. Απαιτούν και καταφέρνουν να απελευθερωθούν οι Πρόεδροι των Κοινοτήτων, οι οποίοι αργά το μεσημέρι έρχονται στον κόμβο του Σταυρού αφού τους έχουν απαγγελθεί κατηγορίες. Ο Μήτσιου με τις πυτζάμες και τις παντόφλες. O δημόσιος δρόμος ανοίγει. Την ίδια μέρα η T.V.X. σε μια πράξη εκδίκησης απολύει πέντε εργαζόμενους από την Ολυμπιάδα.
Αντί όμως να λιγοστεύσουν οι αστυνομικές δυνάμεις, έρχονται νέες μέχρι και από την Αθήνα. Στις 23.11.1997 η Κυβέρνηση ξεθάβει ένα χουντικό Προεδρικό Διάταγμα «περί διαλύσεως δημοσίων συναθροίσεων κ.λ.π.» και εκδίδεται η παρακάτω απόφαση:
Ο Αστυνομικός Διευθυντής Χαλκιδικής αποφασίζει: «Απαγορεύει την πραγματοποίηση κάθε δημόσιας σε ανοικτό χώρο συνάθροισης, πορείας, διαδήλωσης κ.λ.π., πεζή ή με οποιοδήποτε τροχαίο μέσο στη διασταύρωση των οδών Στρατωνίου-Σταυρού με οδό Ολυμπιάδας-Βαρβάρας, όπου τα πρόχειρα παραπήγματα (κιόσκια) και στην ευρύτερη περιοχή των κοινοτήτων Ολυμπιάδας- Βαρβάρας, από 00.01 ώρας της 24.11.97 μέχρι 24.00 ώρα της 04.12.97, για αποτροπή σοβαρού κινδύνου της δημόσιας ασφάλειας και απειλής σοβαρής διατάραξης της κοινωνικοοικονομικής ζωής στην περιοχή των κοινοτήτων Ολυμπιάδας-Βαρβάρας...".
Η Ολυμπιάδα αποκλείεται από αστυνομικές δυνάμεις. Η πρόσβαση απαγορεύεται καθώς την είσοδο στο χωριό φράζει ένα τεθωρακισμένο όχημα της αστυνομίας. Όλες τις μέρες αυτές στις προκλήσεις της αστυνομίας οι κάτοικοι αντιπαραβάλλουν κλεφτοπόλεμο εναντίον των αστυνομικών δυνάμεων κυρίως τη νύχτα. Η τρομοκρατία αντί να κυριεύσει τους κατοίκους μεταβιβάζεται στις αστυνομικές δυνάμεις. Η ίδια η Γενική Γραμματέας του Κ.Κ.Ε. καταθέτει ερώτηση στη Βουλή για τα όσα συμβαίνουν στην Ολυμπιάδα. Τα μεσάνυχτα της 3ης Δεκ. 1997 οι αστυνομικές δυνάμεις αποχωρούν σα κυνηγημένες από την περιοχή.
Το Δεκέμβριο του 1997 η μελέτη του ΙΓΜΕ είναι πλέον έτοιμη. Η Υφυπουργός Ανάπτυξης Διαμαντοπούλου όμως τη θεωρεί ελλιπή και την αποστέλλει στην T.V.X. για να την ολοκληρώσει και να κάνει την τελική επιλογή της θέσης. Τελικός κριτής λοιπόν η καναδική εταιρεία, η οποία είχε εξαρχής επιλέξει για χώρο της μεταλλουργίας την Ολυμπιάδα και δέχτηκε τη μεσολάβηση του ΙΓΜΕ μόνο και μόνο για να ξεπεράσει την αντίσταση των κατοίκων.
Εξωφρενικό ακούγεται αυτό: να αποφασιστεί απαγόρευση κυκλοφορίας για 10 μέρες, εν έτει 1997; Να εφαρμοστεί νόμος της χούντας προκειμένου να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα μιας εταιρείας; Κι όμως, έγινε. Για του λόγου το αληθές, αναζήτησα και την επιβεβαίωση. Όχι επειδή δεν πίστεψα τις πηγές μου. Αλλά επειδή, για άλλη μια φορά, το γεγονός ακούγεται τόσο ακραίο που χρήζει επαλήθευσης. Παραθέτω τα στοιχεία[6].
Το ένα είναι ολόκληρη η απόφαση της αστυνομικής διεύθυνσης και οι χουντικές διατάξεις που επικαλείται.
Το άλλο περιλαμβάνει τα διάφορα Δελτία Τύπου που εκδόθηκαν τότε. Ιδιαίτερη προσοχή αξίζει να δοθεί στο Δελτίο Τύπου της T.V.X. και στην επιχειρηματολογία της. Που είναι η ίδια όποτε οι πολίτες αντιδρούν.
Το πιο σημαντικό απ’ όλα όσα είπαμε ως τώρα είναι το εξής: ενώ τα ΜΑΤ στέλνονταν εκεί για να διαφυλάξουν την τάξη, όπως και αν αυτή νοείται τέλος πάντων, γιατί κατέληγαν πάντα να συλλαμβάνουν τα ίδια συγκεκριμένα άτομα; Και πώς τύχαινε(;) και αυτά τα άτομα ήταν τα ίδια που είχαν πρωτοστατήσει στην ενημέρωση και κινητοποίηση των κατοίκων της περιοχής; Υποτίθεται πως οι συλλήψεις πραγματοποιούνταν επειδή γίνονταν επεισόδια! «Φθορά ξένης περιουσίας» κ.τ.λ. ήταν οι κατηγορίες. Και τότε, υποτίθεται πως, τα ΜΑΤ συλλαμβάνουν αυτούς που κάνουν τα επεισόδια. Μήπως τα επεισόδια τα έκανε ο κύριος δήμαρχος; Μήπως τα έκανε ο κ. Παπαγεωργίου, ένας άνθρωπος που είχε ήδη διαλέξει τον δρόμο της συλλογικής δράσης, συζήτησης και ενημέρωσης; Γιατί ανάμεσα σε τόσο κόσμο η αστυνομία συλλαμβάνει τους συγκεκριμένους; Και πώς ξέρει ποιοι είναι; Αφού οι πολίτες ούτε παρακολουθούνται ούτε φακελώνονται σε ένα σύγχρονο δημοκρατικό κράτος… Μπα! Ας μην είμαι κακοπροαίρετη. Τυχαίο θα ’τανε! Κλείνει η Παρένθεση]
[1] Για λεπτομέρειες αυτής της ιστορίας δείτε τη σχετική ιστοσελίδα www.antigold.gr. Οποιοδήποτε παράθεμα στο κείμενο που ακολουθεί είναι από τη συγκεκριμένη ιστοσελίδα.
[2] Το ΦΕΚ είναι το 192/21-08-1996 και περιλαμβάνει τον νόμο 2436 που κυρώνει την 10655/21-12-1995 «σύμβαση μεταβίβασης του ενεργητικού της ΑΕΕΧΠΛ κ.λ.π...» και την τροποποιητική της πράξη 11268/26-4-1996. Ως εκ τρίτου συμβαλλόμενοι στη σύμβαση εμφανίζονται το Ελληνικό Δημόσιο και η T.V.X. GOLD INC. Ως τμήμα της σύμβασης κυρώνεται και η ΚΥΑ 30600/Ν.Ν 461/Ν. 1892/21.12.1995 «Υπαγωγή επένδυσης της T.V.X. στις διατάξεις του Ν.30600» -δηλαδή του αναπτυξιακού νόμου του 1990- για να επιδοτηθεί η εταιρεία στο 35% της επένδυσης και να πάρει δάνειο με επιδοτούμενο επιτόκιο. Στο ίδιο ΦΕΚ περιλαμβάνεται και το Προεδρικό Διάταγμα 266 «περί εγκρίσεως εισαγωγής κεφαλαίων από το εξωτερικό από την T.V.X. HELLAS βάσει του Ν.Δ. 2687/1953» ώστε να έχει η εταιρεία προνομιακή φορολογική μεταχείριση.
[3] Το όνομά του είχε εμπλακεί σε σκάνδαλο οικοπεδοποίησης 17.000 στρεμμάτων στη Χαλκιδική, το 2004, την οποία είχε προσπαθήσει να περάσει σε τροπολογία στη Βουλή μαζί με άλλους βουλευτές. Ο υφυπουργός εξαναγκάστηκε τότε σε παραίτηση.
[4] Διάφορα οικονομικά στοιχεία για την υπόθεση μπορεί να βρει κανείς στην ιστοσελίδα http://www.antigold.gr/economics.htm. Γιατί τα νούμερα λένε μια πιο ξεκάθαρη ιστορία!
[5]Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 10/08/1997, «Επιχείρηση χρυσός». Εκτός από αυτό το δημοσίευμα, κάποιες τοπικές εφημερίδες αναφέρονται στα γεγονότα, όπως ο Αγγελιοφόρος.
[6] Κι όπως αποδεικνύεται για άλλη μια φορά, οι πολίτες που δραστηριοποιούνται υπεύθυνα και με θάρρος δεν ψεύδονται ούτε υπερβάλλουν. Απλώς η πραγματικότητα είναι πιο τραγελαφική απ’ ό,τι μπορεί να φαντάζεται κανείς.
| Σχόλια |
|